آیا ایران ناچار به مذاکره خواهد بود؟ آیا بایدن از ترامپ خطرناک‌تر است؟ آیا پاییز امسال چالش‌های سخت‌تری از چالش کرونا در بهار ایجاد می‌کند؟
صبح ملت | در حالی‌که بازار انتخاب در ایران گرم شده و هر روز صحبت از کاندیداهای جدیدی است وضعیت انتخابات آمریکا با وجود مشکلاتی که دولت ترامپ با آن درگیر شده و تنها چند هفته به برگزاری آن مانده به مراتب پرهیجان‌تر است.
اکنون وضعیت به جایی رسیده است که به‌نظر می‌رسد حتی ارباب سیاست و قوای سایه در آمریکا نیز در انتخابات و حمایت کاندیدای درست دچار تردید شده‌اند.
از سویی انتخابات آمریکا می‌تواند آغازگر مبنای جدیدی از روابط تا برخوردهای سیاسی و حتی نظامی بین آمریکا و ایران در چند سال آینده باشد که پس از زیرپا گذاشتن برجام توسط آمریکا روند روبه‌فزونی داشته است. در حقیقت انتخابات امریکا در پاییز امسال می‌تواند عواقب سخت‌تری از شیوع کرونا در بهار ۹۹ برای کشور در زمینه‌ها یمختلف سیاسی، اقتصادی و… ایجاد کند.
رقابت بین ترامپ و جو بایدن اوج و فرود زیادی را تجربه کرده و با وجود منش متفاوت هر کدام از این نامزدها امکان تغییر زمین بازی بین ایران و آمریکا در عرض مدت کوتاهی پس از انتخابات آمریکا به‌راحتی ممکن است.
نتایج این انتخابات به‌قدری مهم است که می‌تواند بر انتخابت ۱۴۰۰ و آرایش مهره‌های سیاسی و برنامه‌های بلند‌مدت و حتی کوتاه‌مدت ایران تاثیر مستقیم گذاشته و کشور را دچار چالش‌های جدیدی کند. از این جهت با دکتر نبی الله رشنو کارشناس مسائل سیاسی و بین‌الملل به گفتگو نشستیم تا نگاهی به شرایط پس از انتخابات آمریکا و برنامه‌های احتمالی نامزد برنده در رابطه با ایران داشته باشیم.
صبح ملت نیوز ـ تا ۱۳ آبان که روز انتخابات در آمریکا است کمتر از ۲۰ هفته زمان مانده است. دکتر رشنو به نظر شما آمادگی برای نتایج انتخابات آمریکا چقدر می‌تواند در اجرای برنامه‌های آینده اقتصادی و سیاست‌های داخلی و خارجی ایران موثر باشد؟
انتخاب جاری آمریکا یک مسئله اساسی برای ایران است و باید برنامه و نگرش راهبردی و قابل تحققی در مواجهه با گزینه انتخابی و احتمالات پس از انتخابات نوامبر در رویکردهای مسئولان نظام وجود داشته باشد.
بطورمعمول نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بر منافع و مصالح کشور ما همواره اثرات گسترده ای دارد. اکنون هم با آثار عمیق و متنوع برجام که پرچالش‌ترین مسئله در سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی را میان طرفین ایجاد کرده است، مدیران کشور نیز باید به صورت هماهنگ دارای راهبردی باشد که مشخص کند چگونه می‌توان از منافع گوناگون کشور محافظت کرد.
صبح ملت نیوز ـ اساسا راهبرد ایران برای بعد از انتخابات آمریکا باید چه کمیت و کیفیتی داشته باشد؟
بطور معقول در مواجهه با نتایج انتخابات آمریکا راهبرد مناسب برای ایران باید به‌نحوی کلان و جامع الشرایط باشد که فارغ از نتیجه انتخابات قادر به تامین بیشترین منافع و کمترین هزینه ممکن برای ایران باشد. لذا برای طراحی و ترسیم چنین راهبردی ابتدا باید آثار قابل تصور آن چه منفی و چه مثبت در انتخاب احتمالی جو بایدن یا دونالد ترامپ را بر شرایط ایران بررسی کنیم.
صبح ملت نیوز ـ طبق آخرین نظرسنجی ها حدود ۶۳ درصد از آمریکایی‌ها، کشور را در مسیر درستی نمی‌بیند؛ آیا می‌توان گفت ترامپ شانس کمی داردتا در انتخابات پیش‌رو برنده باشد؟ ودیگر نیازی نیست او را در معادلات سیاسی آینده در نظر گرفت؟
البته شرایط مذکور در جامعه آمریکا تحت تاثیر نوع مدیریت دولت ترامپ در مقابله با کرونا ویروس و اثرات منفی آن بر اقتصاد آمریکا و نیز اعتراضات دامنه‌دار تبعیض‌نژادی، اجتماعی، اقتصادی و حتی فضاسازی‌های سیاسی و رقابتی جاری در خصوص مسائل پیدا و پنهان ترامپ با چین، روسیه و اتحادیه اروپا ایجاد شده است.
در سیاست خارجی حکایت بسط و قبض‌ها یا شکاف‌های متعدد بین‌المللی به‌ویژه در موضوع ایران و همچنین افشاگری‌های جان بولتون از اقدامات ترامپ، به‌گونه‌ای است که به‌نظر می‌رسد موقعیت ترامپ با تزلزل مواجه شده است. درست است که برخی نظرسنجی‌ها بیانگر کاهش اقبال آرای ترامپ است، ولی به تجربه می‌توان گفت که در یک فضای متحول سیاسی از جمله در صحنه‌های رقابت انتخاباتی تمرکز بر نظرات مطلق، قابل اتکا و شایسته نیست. پس انتخاب مجدد دونالد ترامپ به ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا و تبعات و پیامدهای آن بر مسائل ایران موضوعی دور از انتظار نیست و حتما باید در استراتژی روابط خارجی کشور با دقت مورد توجه باشد.
صبح ملت نیوز ـ انتخاب مجدد ترامپ می‌تواند شرایط را برای ۴ سال آینده بسیار حاد و متشنج کند. استاد رشنو به نظر شما مهم‌ترین ابعاد و آثار انتخاب ترامپ بر مسائل ایران چه خواهد بود؟
آثار و تبعات انتخاب مجدد ترامپ در نوامبر وابسته به شرایط ۴ ماه آینده است ولی بعضی از مهم‌ترین آنها را می‌توان در استمرار و گسترشِ سیاست فشار حداکثری علیه ایران، افزایش احتمال بروز تظاهرات نظامی و امنیتی با ایران، احتمال تزلزل در پایگاه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران و تضعیف فرصت‌های چانه‌زنی در تدابیر و اقدامات دیپلماتیک در نظر گرفت.
البته نباید از تحقق فرصت‌های مناسب برای ترمیم شکاف‌ها میان آمریکا با چین، روسیه و اتحادیه اروپا نیز که منجر به کاهش همکاری بیشتر آنها با ایران می گردد چشم‌پوشی کرد. حتی این تحولات می‌تواند زمینه‌ساز حضور دولتی در انتخابات 1400 ایران شود که مخالف اقدامات دیپلماتیک و مذاکره احتمالی با آمریکا باشد.
صبح ملت نیوز ـ آیا این باید به معنای پیش‌بینی جنگ قریب‌الوقوع ایران و آمریکا تعبیر شود؟
با توجه به نگرش اقتصادی حاکم بر منش و رفتار ترامپ، به‌نظر نمی‌رسد که او ذاتا تمایل و یا باوری به درگیریِ عملیِ نظامی داشته باشد. رفتار ترامپ در پرونده کره شمالی، فراز و فرودهای متعدد آمریکا در سوریه، قول و قرارهای او با مردم آمریکا در پرهیز از هزینه کردن منابع آنها برای امنیت سایر کشورها، تلاش‌های فریبنده او در جذب نقدینگی کشورهای عربی که تاکنون و به‌دور از درگیری‌های نظامی منجر به دریافت‌های کلان از حاکمان عرب گردیده است، شخصیت ترامپ را بهتر از قبل به ما معرفی کرده است.
در مقابله با ایران و به‌دنبال خروج از برجام هرگاه تنش‌ها افزایش یافته و فضای فیمابین امنیتی شده است؛ سپس بلافاصله شاهد کاهش سریع در منازعات متقابل بوده‌ایم، اینها موارد قابل‌توجهی در کارنامه و رویکرد چهارساله ترامپ است.
صبح ملت نیوز ـ اگر ترامپ سیاست ویژه خود را با چاشنی ارعاب و تهدید پیاده می‌کند، به نظم جهانی ضربه می‌زند که البته تا کنون نیز بسیاری از قراردادهای مهم را با خطر شکست مواجه کرده پس باید بعد از انتخاب برای بار دوم ترامپ شاهد تثبیت نظام ترامپی در دنیا به‌جای نظام و روال جاری بین‌الملل باشیم؟
بله، ترامپ بسیار علاقه‌مند به فروپاشی نظم‌های جاری است تا یک نظم جدید را به‌نام خویش بازسازی نماید، تمام توجه ترامپ بر محدودیت‌سازی برای رقبا از طریق اعمال تحریم‌ها و سیاست‌های برگرفته از موضوع قدرت است. چین، روسیه و ایران همواره در تیررس این سیاست او قرار داشتند.
جدیدترین اقدامات ترامپ شامل تهدید به قطع روابط با چین و بخصوص تصویب یک طرح در کنگره برای نظارت کامل کنگره بر مباحث احتمالی در توافق برجام است، به‌نحوی‌که دولت‌های بعدی نتوانند تغییری در آن ایجاد کنند.
صبح ملت نیوز ـ آیا امکان دارد اوضاع از کنترل ترامپ خارج شود؟ به هرحال وقتی ظرفیت‌های تحمل یک کشور پایان یابد امکان وقوع هر اتفاقی هست؟
البته ترامپ در چهار سال پیش رو از سوی حزب متبوعش ملزم به انجام کارکردهای سازنده برای حفظ و تقویت بسترهای رقابتی در صحنه سیاست و قدرت آمریکا نیز هست.
نکته کلان در سیاست جهانی این است که دنیای کنونی درگیر دوره گذار است و رفتار آمریکا نیز بر آن بسیار موثر است. دوره گذار به‌طور طبیعی آبستن حوادث فراوانی است. حدود 75 سال از آخرین جنگ جهانی گذشته است و دو دگرگونی بزرگ در نظام جهانی را شاهد بوده‌ایم که بسیاری از استراتژیست‌ها صحنه‌های رقابت و دگرگونی در روابط قدرت‌ها را مقدمه جنگ سوم جهانی می‌دانستند؛ اما آمریکایی‌ها مدعی مدیریت بحران‌های جهانی و مقابله با جنگ فراگیر بوده‌اند. لذا اکنون نیز تئوریسین‌های آمریکایی به‌خوبی می‌دانند که هرگونه درگیری مستقیم و دامنه‌دار نظامی با کشورها و قدرت‌های موثر حتما بسیار فراگیر و غیرقابل کنترل خواهد بود.
صبح ملت نیوز ـ پس هنوز امیدی برای مذاکره و دیپلماسی وجود دارد؟
اصولا مذاکرات و دیپلماسی در مسائل بین المللی یک پروسه طبیعی و جاری به‌ویژه در روابط با قدرت‌ها است. البته جدیت در پیگیری و انجام آن مستلزم درکِ یک نیازمندی متقابل است تا دستور کار مذاکرات به‌نحوی عادلانه و با مشارکت طرفین تنظیم گردد.
صبح ملت نیوز ـ پس شما احتمال مذاکره بین ایران و آمریکا را رد نمی‌کنید؟
هرگونه تدبیر و تلاش در مسائل ایران و آمریکا زمانی میسر است که اصل این موضوع را طرفین در قالب یک پروسه رایج در فضای بین‌المللی مورد توجه قرار دهند نه آنچنان که در طی 40 ساله اخیر این موضوع همواره در بین جریان‌های قدرت، در هر دو کشور، به‌صورت یک پروژه هدفمند مطرح شده است.
صبح ملت نیوز ـ در عین حال اگر ترامپ مجدد در پشت میز ریاست کاخ سفید بنشیند اوضاع چندان مساعد نخواهد بود؟
مع‌الوصف تردیدی وجود ندارد که رای مجدد ترامپ، لااقل از دیدگاه شخص وی تاییدی خواهد بود بر ادامه سیاست فشار حداکثری علیه ایران، به همین خاطر ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری خود و با هدف شیردوشی مناسب از رقبای منطقه‌ای ایران با فراغ بال بیشتری به فشارهای خود ادامه خواهد داد.
صبح ملت نیوز ـ به گونه‌ای ترامپ از نام ایران در هر جهتی برای کسب منافع خود استفاده می‌کند؟
بله، حتی بخشی از فعالیت‌های تیم ترامپ در موضوعات مربوط به ایران می‌تواند با هدف ترسیم یک تهدید امنیتی از رفتار و چهره ایران برای مردم و کشور آمریکاتعریف شود که این یک تجربه عملیاتی بسیار موثر در زمینه اجماع‌سازی داخلی تحت عنوان مقابله با تهدیدات ملی تعریف میگردد و هم سبب جلب آرای لازم میشود.
صبح ملت نیوز ـ و اگر جو بایدن برنده انتخابات شود؟
با بررسی نگاه متفاوت حزب دموکرات و کاندیدای آنها جو بایدن و با توجه به حضور گسترده باراک اوباما در هدایت کاندیدای دموکرات‌ها، پیروزی وی می‌تواند به تغییراتی در سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا نسبت به ایران و افزایش احتمال شکل‌گیری دور جدیدی از مباحث دیپلماتیک میان ایران و آمریکا منتهی شود.
اما با سنگ بنای بسیار پیچیده و متعددی که در مسائل طرفین وجود دارد، دور از واقعیت است که تصور کنیم جو بایدن، اقدام به ایجاد تغییراتی سریع و موثر در سیاست فشار حداکثری ترامپ در قبال ایران خواهد کرد. زیرا دموکرات‌ها هم در قبال موضوعاتی همچون سیاست‌های منطقه‌ای و برنامه‌های تسلیحاتی ایران واکنش‌های منفی دارند.
صبح ملت نیوز ـ رویکرد احتمالی بایدن درباره عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و سیاست‌های منطقه‌ای را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در رابطه با نحوه اثرگذاری حضور بایدن در کاخ سفید بر ایران، باید اشاره شود که جدای از موضوع تضمین عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، هدف دولت اوباما از توافق هسته‌ای با ایران فراهم آمدن زمینه مناسب برای حل تدریجی و گام‌به‌گام سایر مشکلات و اختلافات میان ایران و آمریکا بوده است و این موضوع هم به نحوی در دیباچه برجام مورد اشاره قرار گرفته است. در آنجا نیز ذکر شده که کشورهای ۱+۵ انتظار دارند برجام به صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی کمک کند.
بنابراین حتی در صورت انتخاب شدن بایدن در نوامبر آینده، ایالات متحده آمریکا نسبت به سیاست منطقه‌ای ایران و تنش‌های حال حاضر خاورمیانه حساسیت ویژه خود را خواهد داشت.
به احتمال قوی حضور بایدن در کاخ سفید می‌تواند گسل فعلی میان اروپا و آمریکا را ترمیم نماید و این یعنی اینکه همراهی بیشتری میان سیاست‌های دو سوی آتلانتیک در قبال ایران را شاهد خواهیم بود. فراموش نکنیم که یکی از دلایل موفقیت اوباما در سیاست خارجی خود در قبال ایران اجماعی بود که رئیس جمهور پیشین آمریکا توانسته بود علیه ایران ایجاد کند.
بایدن در قامت رئیس جمهوری آمریکا و عزم دولت او با عبور ایالات متحده از دوران ترامپ و ایجاد تغییرات در سیاست خارجی آمریکا، ایران را در شرایطی جدید قرار خواهد داد. شرایطی که اروپا و حتی روسیه و چین نیز از ایران جز ورود به مذاکره و گفتگو برای حل مشکلات خود انتظاری نخواهند داشت و همین مساله به تدریج قدرت چانه‌زنی و اجماع طرف‌های مقابل ایران را افزایش خواهد داد.
صبح ملت نیوز ـ پس در هر صورت ایران از نگاه آمریکایی محکوم به مذاکره با آمریکا است؟
بطور کلی اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که به‌نظر می‌رسد ایران در آینده چاره‌ای جز حرکت سنجیده بسوی مذاکره در پیش نخواهد داشت؛ ولی مسئله اصلی این است که با گذر زمان شرایط برای مذاکره ایران و آمریکا سخت‌تر میشود، به‌ویژه به‌دنبال دگرگونی‌های هدفمند در نگرش‌ها و گزارش‌های سازمان بین‌المللی انرژی اتمی و تغییرات چشمگیر در گزارش‌های دبیرکل سازمان ملل وتروئیکای اروپا در آینده حتی با فرض انتخاب شدن جو بایدن، اوضاع برای ایران به مراتب دشوارتر میگردد.
صبح ملت نیوز ـ مدیریت زمان در مذاکره بین آمریکا و ایران چه تاثیری خواهد داشت؟
در موضوع شائبه طول و دراز نامناسب بودن زمان مذاکره که عمدتا نشأت گرفته از همان نگرش پروژه‌ای جریان‌های ذینفع است، مرور رخدادهای چهار سال گذشته بیانگر این مسئله است که با اصرار بر موکول کردن مذاکره به آینده و تحت شرایط بهتر نه‌تنها شاهد شکل‌گیری وضعیت بهتری در روابط میان ایران و آمریکا نبوده‌ایم بلکه وضعیت موجود میان دو کشور به مراتب متشنج‌تر شده و حتی با زیان بیشتر برای ایران همراه بوده است.
گذر زمان و رخدادهایی چون خروج آمریکا از برجام، قرارگیری سپاه در لیست تروریستی آمریکا و نیز ترور شهیدسلیمانی شرایط را اگرچه به نفع آمریکا تغییر نداده؛ اما قطعا به نفع ایران نیز تغییر نداده است.
اکنون با توجه به بن‌بستهای جاری در فضای سیاسی آمریکا و نیاز جدی ترامپ به ایجاد تحرک و هیجان در کمپین انتخاباتی خود، این مساله می‌تواند امتیازاتی را در زمینه رفع برخی تحریم‌ها برای ایران به‌همراه داشته باشد و بخصوص در صورت انتخاب مجدد ترامپ این مسیر حتما آثار بیشتری دارد. اما با انتخاب جو بایدن به‌عنوان رئیس جمهور آمریکا و بازگشت دو کشور به مذاکرات، دیگر ابتکار عمل صرفا در اختیار بایدن نخواهد بود و اساس بر اجماع می‌باشد.
