فوتبال در ذات خود، ورزشی است برای مردم؛ برای هیجان، همبستگی و شور. در ایران نیز، هوادار همواره جایگاهی ویژه در کنار زمین داشته؛ گاهی به‌عنوان موتور محرک تیم، گاهی به‌عنوان صدایی اعتراضی علیه مدیریت و گاه حتی به‌عنوان ناجی تیم‌ها در بحران. اما در ماه‌های اخیر، فضای استادیوم‌ها از آن شور پاک و انگیزه‌بخش فاصله گرفته و جای خود را به تنش، ترس و ناامنی داده است.
از اصفهان تا تبریز، از آزادی تا فولادشهر، استادیوم‌هایی که باید جشنواره فوتبال باشند، صحنه‌های دلخراش و خبرهای نگران‌کننده به خود دیده‌اند. در همین اواخر، هوادار ۲۴ ساله پرسپولیس، محمدجواد عبده، در جریان بازی مقابل تراکتور، بر اثر پرتاب سنگ بینایی یک چشم خود را از دست داد. اتفاقی که شاید دهه‌ها بعد، نام آن بازی را نه به‌خاطر نتیجه، بلکه به‌خاطر این فاجعه در ذهن فوتبال‌دوستان ثبت کند.
در ورزشگاه نقش جهان اصفهان، در جریان دیدار پرسپولیس و سپاهان، فحاشی گسترده، درگیری و گزارش‌هایی از ضرب و شتم هواداران زن منتشر شد. در ورزشگاه آزادی، برخورد موتور ماموران با یک دختر نوجوان هوادار باعث شکستگی بینی، دندان و فک او شد. و تلخ‌تر از همه، مرگ مرتضی خائفی، هوادار متعصب ملوان، در استادیوم فولادشهر که هنوز هم ابعاد دقیقش مشخص نیست اما زخم بزرگی بر پیکره فوتبال هواداری گذاشت.
در بازی تراکتور و پرسپولیس نیز، دیوار پارکینگ استادیوم آزادی با فشار هواداران شکسته شد و ورود بی‌نظم هزاران نفر، مسئولان را غافلگیر کرد؛ صحنه‌هایی که بیشتر به فیلم‌های فرار از زندان شبیه بود تا جشن فوتبال.
اینجاست که پرسشی جدی مطرح می‌شود: آیا شور هواداری به تهدیدی برای فوتبال تبدیل شده؟
پاسخ اما سیاه و سفید نیست. هوادارِ واقعی، ستون اصلی فوتبال است. در روزهایی که تیمی بحران‌زده است، این صداهای سکوهاست که جان تازه‌ای در رگ‌های تیم جاری می‌کند. درخشش‌هایی مثل تشویق یکپارچه تماشاگران تراکتور در بازی مقابل استقلال، یا حمایت بی‌نظیر پرسپولیسی‌ها در شب باخت به النصر، گواهی بر قدرت شگفت‌انگیز هواداران ایرانی است.
اما مشکل زمانی آغاز می‌شود که مرز “هواداری” با “اغتشاش” مخدوش می‌شود. وقتی مدیریت استادیوم‌ها ضعیف است، وقتی فرهنگ‌سازی جدی صورت نمی‌گیرد، وقتی تماشاگرنماها بدون پیگرد قانونی وارد ورزشگاه می‌شوند، آنگاه استادیوم دیگر خانه فوتبال نیست؛ میدان جنگ است.
تأثیر تأخیر در صدور احکام کمیته انضباطی بر تنش‌های استادیومی
یکی از عوامل مؤثر در افزایش تنش‌ها در استادیوم‌ها، تأخیر در صدور احکام کمیته انضباطی است. کمیته انضباطی، به‌عنوان نهاد مسئول رسیدگی به تخلفات در فوتبال ایران، نقش حیاتی در حفظ نظم و انضباط مسابقات ایفا می‌کند. اما تأخیر در صدور احکام می‌تواند تبعات منفی زیادی به همراه داشته باشد.
برای مثال، پس از مسابقه دربی میان استقلال و پرسپولیس، کمیته انضباطی هر دو باشگاه را به دلیل رفتارهای ناهنجار هوادارانشان از جمله فحاشی و پرتاب اشیاء، به سه میلیارد ریال جریمه نقدی و یک جلسه محرومیت از حضور تماشاگران محکوم کرد. این احکام اگرچه در ابتدا به‌عنوان اقداماتی برای کاهش تنش‌ها در نظر گرفته شده بودند، اما تأخیر در صدور آن‌ها باعث افزایش نارضایتی هواداران و رسانه‌ها شد و به تشدید تنش‌ها در استادیوم‌ها انجامید. این موضوع نشان می‌دهد که تأخیر در احکام می‌تواند احساس بی‌عدالتی و بی‌اعتمادی را در میان هواداران تقویت کند و به رفتارهای ناهنجار منجر شود.
نمونه دیگری از این تأخیر در احکام، مربوط به بازی‌های حساس بین تیم‌های بزرگ است که اگر کمیته انضباطی نتواند به موقع و قاطعانه برخورد کند، احساس بی‌عدالتی و سردرگمی در میان هواداران ایجاد می‌شود. به‌ویژه زمانی که این تأخیر به‌طور خاص در جریمه‌های مربوط به تماشاگران و رفتارهای ناهنجار مشاهده می‌شود، می‌تواند به تحریک بیشتر هواداران و رفتارهای خشونت‌آمیز در استادیوم‌ها منجر گردد.
لزوم تسریع در فرآیند صدور احکام انضباطی
برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها و بروز حوادث در استادیوم‌ها، ضروری است که کمیته انضباطی فرآیند رسیدگی به تخلفات را تسریع کند. صدور به‌موقع احکام می‌تواند به کاهش احساس بی‌عدالتی در میان هواداران و در نتیجه کاهش رفتارهای ناهنجار در استادیوم‌ها منجر شود.
پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت
آموزش و فرهنگ‌سازی از پایین‌ترین سطوح سنی
برگزاری کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی برای هواداران به منظور ارتقای فرهنگ تماشاگر و افزایش آگاهی از مسئولیت‌های اجتماعی می‌تواند مانع از بروز تنش‌ها شود.
افزایش امنیت استادیوم‌ها با فناوری‌های نوین
استفاده از دوربین‌های مداربسته، بلیت‌های الکترونیکی و سیستم‌های شناسایی پیشرفته می‌تواند به کاهش تخلفات و افزایش نظم در استادیوم‌ها کمک کند.
برخورد شفاف و قانونی با متخلفان
برخورد قاطع و بدون مماشات با کسانی که امنیت و آرامش استادیوم‌ها را تهدید می‌کنند، ضروری است. این برخوردها باید بدون هیچ گونه تبعیض و با شفافیت کامل انجام شود.
ایجاد فضاهای امن برای خانواده‌ها و زنان
تخصیص بخش‌هایی از استادیوم به خانواده‌ها و ایجاد شرایط امن برای حضور زنان و کودکان می‌تواند فضای استادیوم‌ها را خانوادگی‌تر کند و از بروز تنش‌ها بکاهد.
فوتبال بدون هوادار نفس نمی‌کشد. اما اگر نتوانیم مرز میان “هواداری” و “اغتشاش” را حفظ کنیم، همین هوادار می‌تواند نفس فوتبال را هم بگیرد. از سوی دیگر، تأخیر در صدور احکام کمیته انضباطی تنها بر این وضعیت می‌افزاید و می‌تواند به افزایش تنش‌ها و ایجاد بحران‌های بزرگ‌تری در استادیوم‌ها منجر شود. برای حفظ سلامت فضای فوتبال در ایران، لازم است که کمیته انضباطی هر چه سریع‌تر به تخلفات رسیدگی کند و هواداران نیز یاد بگیرند که حمایت از تیمشان باید به‌دور از خشونت و هرج‌ومرج باشد.
نویسنده: پیمان چینی ساز
