روند صادرات ایران به اتحادیه اوراسیا در سال های گذشته روندی صعودی داشته به‌گونه‌ای که از ۷۹۶ میلیون‌دلار در سال ۱۳۹۸ به یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در۹ ماهه امسال رسیده است. منطقه‌گرایی و همکاری‌های اقتصادی و تجاری در قالب موافقت‌نامه‌های دو یا چندجانبه، به‌ویژه در زمینه تجارت آزاد، ابزاری مؤثر برای تقویت روابط تجاری بین کشورها به شمار می‌رود. دراین راستا کشورهای عضو شامل ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و روسیه با تصویب قانون «موافقتنامه موقت تشکیل منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای عضو» در۱۹خرداد سال ۱۳۹۸ تلاش کرده‌اند تا مناسبات تجاری خود را گسترش دهند. طبق این موافقتنامه، ایران و اوراسیا متعهد به کاهش یا حذف تعرفه‌ها برای طیف گسترده‌ای از کالاها هستند.با توجه به این‌که طی تقریبا دو سال گذشته توافق‌نامه تجارت آزاد بین ایران و اوراسیا معطل تصویب در مجالس کشورها مانده بود، پس از تصویب در مجالس کشورهای عضو، بالاخره دوم دی‌ماه نیز نمایندگان مجلس در جلسه علنی کلیات و جزئیات گزارش کمیسیون اقتصادی در مورد لایحه موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای عضو آن را تصویب کردند. در تاریخ هفتم دی‌ماه سران کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در نشست شورای عالی این اتحادیه در شهر سن پترزبورگ روسیه، با اعطای موقعیت ناظر به ایران موافقت کردند.
آخرین وضعیت تجارت
طی ۹ ماهه امسال حدود سه میلیون و ۸۶۰ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار به ۵ کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا صادر شده است. سال گذشته ۳ میلیون و ۱۷۰ هزار تن کالای ایرانی، به ارزش یک میلیارد و ۲۴۰ میلیون دلار به اعضای این اتحادیه صادر شده بود.بیشترین میزان صادرات کالاهای ایرانی به اعضای این اتحادیه به‌ترتیب به کشور روسیه با یک میلیون و ۹۶۰ هزار تن، ارمنستان با یک میلیون و ۴۸۰ هزار تن، قزاقستان با ۳۶۰ هزار تن، قرقیزستان با ۴۴ هزار تن و بلاروس با ۱۴ هزار تن انجام شده است. میزان واردات کشورمان از اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ۹ ماهه گذشته در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، حدود ۲۰ درصد به لحاظ ارزش و حدود ۴۵ درصد از نظر وزنی کاهش داشته است.
به عبارت دیگر، در این مدت، میزان واردات حدود یک میلیون و ۶۳۰ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۲۱۰ میلیون دلار بوده، در حالی که سال گذشته دو میلیون و۹۶۰ هزار تن کالا به ارزش به یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار به کشور واردات صورت گرفته است. بیشترین میزان واردات کشورمان به ترتیب از کشورهای روسیه، قزاقستان و بلاروس بوده است.
به طورکلی، روند صادرات کالاهای مشمول تعرفه ترجیحی و بدون تعرفه ترجیحی ایران به اکثر کشورهای مزبور نشان‌دهنده یک روند صعودی است. در مجموع می‌توان گفت حجم تجارت ایران با این کشورها پس از انعقاد موافقتنامه افزایش داشته اما افزایش در صادرات به مراتب بیش از واردات بوده است. به‌طور‌کلی، به نظر می‌رسد که با توجه به عملکرد موافقتنامه در بازه زمانی آزمایشی، موافقتنامه جدید می‌تواند دستاورد قابل توجهی در بهبود تجارت بین دو کشور به همراه داشته باشد.
نکته دیگر در خصوص تجارت آزاد با اوراسیا آن‌که با توجه به تصویب این موافقتنامه در مجلس، برای اجرا نیاز به تأیید شورای نگهبان نیز دارد؛ میرهادی سیدی، مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت در این باره می‌گوید: اجرای موافقتنامه پیش روی ماست؛ ولی چون تصویب مجلس را دارد، باید تأیید شورای نگهبان را نیز داشته باشیم. به‌گفته او، پس از آن طی ۲ ماه موافقتنامه باید اجرایی شود و به احتمال زیاد از اوایل سال آینده این موافقتنامه اجرایی خواهد شد.
